Zet zelf je bioveiligheid op scherp met Biocheck
Bioveiligheid is een brandend actueel thema. Door de COVID-19 pandemie krijgen we er allemaal in meer of in mindere mate mee te maken in ons dagdagelijkse leven. Bioveiligheid draait immers allemaal om het voorkomen van ziekte-insleep in je bedrijf of in het geval van COVID-19 je gezin (externe bioveiligheid) en het voorkomen van circulatie van ziekte binnen je bedrijf of je gezin (interne bioveiligheid). Voor varkenshouder op zich geen nieuwigheden, maar toch extreem belangrijk in tijden van dreiging door Afrikaanse varkenspest en striktere doelstellingen wat betreft verdere antibioticareductie. Het managen van bioveiligheid was tot voor kort een uitdaging omdat bioveiligheid op zich moeilijk objectief waarneembaar is en bijgevolg berustte op subjectieve inschatting van de kwaliteit van maatregelen door veehouder en dierenarts. Met de Biocheck van de faculteit diergeneeskunde van de Ugent komt daar verandering in. De groep van Prof. Jeroen Dewulf ontwikkelde namelijk een handige checklist, de Biocheck, waarmee je een score kan uitrekenen voor de bioveiligheid op je bedrijf. In dit artikel bekijken we dit hulpmiddel van naderbij.
Wat is Biocheck ?
De biocheckvragenlijst evalueert het diermanagement en de organisatie van je bedrijf in functie van de 5 algemene principes voor bioveiligheid. Ten eerste het opwerpen van barrières tussen besmettelijke en vatbare dieren. Zo zal je gescoord worden op de maatregelen zoals het hebben van een goede quarantaine stal, optimale looplijnen en duidelijke scheiding tussen vuile en propere weg, of je verschillende leeftijdsgroepen op je bedrijf hebt en of je maatregelen neemt om je bedrijf op te delen in compartimenten met specifieke kledij, schoeisel en gereedschappen.
Ten tweede houdt Biocheck rekening met verschil in risico op ziekteoverdracht van verschillende overdrachtsroutes. Zo is direct contact tussen dieren het allerbelangrijkste gevolgd door zekteoverdracht via kledij en handen van het stalpersoneel, en transportvoertuigen. Het rijtje wordt afgesloten door de adem van personen als miniem risico op ziekteoverdracht op de dieren.
Het derde principe bestaat uit het verlagen van de algemene infectiedruk op het bedrijf door infectiecyclus van ziekteverwekker trachten te onderbreken. Op deze manier wordt het immuunsysteem van de dieren zo min mogelijk belast en worden ze weerbaarder. Bijgevolg zal Biocheck peilen in hoeverre het reinigen en ontsmetten goed op punt staat, of de leegstand toereikend is en of er adequaat gevaccineerd wordt op het bedrijf.
Het vierde principe neemt de bedrijfsgrootte in overweging en stelt dat de risico’s en dus het belang van goede bioveiligheid voor een groot veebedrijf relatief groter zijn dan voor een kleiner bedrijf. Dit wil allerminst bedoelen dat een kleiner bedrijf geen uitmuntende bioveiligheid moet nastreven, maar stelt enkel dat de gevolgen van ziekte insleep en circulatie op een groot bedrijf sterk worden uitvergroot.
Hieraan gekoppeld is het vijfde principe dat rekening houdt met de frequentie waarmee een gebeurtenis met kans op ziekteoverdracht plaatsvindt. Zo is bijvoorbeeld de kans op ziekte insleep per bezoek van de vrachtwagen van de voederleverancier klein. Echter omdat deze vaak wekelijks op je bedrijf komt en veelvuldig op verschillende bedrijven komt resulteert dit op jaarbasis toch in een aanzienlijke kans op ziekte insleep op je bedrijf.
Hoe gebruik je Biocheck ?
De basisversie van de Biocheck is gratis te gebruiken via www.biocheck.ugent.be. Op deze pagina kan je via de knop 'vragenlijsten' online de vragen beantwoorden en je score laten berekenen. Het is echter aangewezen om de papieren versie van de vragenlijst te printen en in te vullen tijdens een rondgang op het bedrijf. Daarna vul je dan de online vragenlijst in om je score te laten berekenen.
Een goede tip is om de vragenlijst samen met je dierenarts in te vullen en om het resultaat ervan te evalueren en te kijken naar welke acties jullie samen kunnen ondernemen om de bioveiligheid naar een hoger niveau te tillen.
Het scoreblad dat uit de check komt rollen, toont verschillende scores (zie hieronder). Naast een totale globale score voor de bioveiligheidsstatus op je bedrijf wordt er ook een opsplitsing gemaakt tussen externe en interne bioveiligheid. Op die manier weet je gerichter wat je al goed doet en wat je kan verbeteren.
Om goed sterke en verbeterpunten te kunnen onderscheiden worden er zowel voor externe als interne bioveiligheid ook subscores getoond voor de bijhorende belangrijke aspecten. In onderstaande tabel krijg je een voorbeeld scoreblad te zien. Je krijgt telkens je score op een bepaald aspect te zien en kan direct vergelijken met de gemiddelde score van je collega’s in eigen land en in de wereld. Een rode score geeft aan dat je lager scoort dan je collega’s varkenhouders.
Vervolgens worden diezelfde resultaten ook visueel voorgesteld met aparte radargrafieken zodat je in een oogopslag ziet waar je beter of minder scoort dan de gemiddelden.
Een bijkomende handigheid van het Biocheck scoreblad is dat als je op de verschillende categorieën klikt (bijvoorbeeld H. Werp- en kraamperiode), je direct naar de Biocheck webpagina geleid wordt met informatie over goede bioveiligheidspraktijken voor dit specifieke aspect. Op die manier kan je gelijk een beeld vormen van hoe je de situatie op je eigen bedrijf verder kan verbeteren.
Voordelen van Biocheck en verbeterde bioveiligheid
Biocheck laat dus toe om voor het eerst je bioveiligheid objectief in kaart te brengen en vanuit dit resultaat verdere acties te ondernemen om te verbeteren. Verbeteren van je bioveiligheid hoeft niet gelijk te staan met louter een kostprijsverhoging, integendeel. Onderzoekers van UGent in samenwerking met ILVO, hebben onderzocht wat het effect was op de rendabiliteit van varkensbedrijven die onder begeleiding van een externe coach hun bioveiligheidsstatus verbeterden. Op veel bedrijven ging de verhoging van de bioveiligheid hand in hand met verbeteringen in technische prestaties van de varkens. Bovendien, wogen gemiddeld op de bestudeerde bedrijven de uitgespaarde kosten voor antibiotica zwaarder door dan de extra kosten voor het verbeteren van de bioveiligheid. Hierdoor, zagen de onderzoekers een gemiddelde netto verhoging van het bedrijfsresultaat met € 42,99/zeug per jaar (Rojo-Gimeno et al., 2016). Bioveiligheid moet dus niet als kostenpost gezien worden maar eerder als verzekering voor goede resultaten zowel technisch als economisch. Het is het fundament voor een gezond en duurzaam varkensbedrijf.