Staart-, flank- en oorbijten zijn voorkomende problemen. De oorzaken kunnen te wijten zijn aan diverse factoren zoals genetische aanleg, stalklimaat, voedersamenstelling, leeftijd, seizoen, huisvesting, gewicht en gezondheidsstatus van de dieren. Couperen van staarten is een mogelijke preventieve maatregel tegen staartbijten. Het voorkomt echter staartbijten niet volledig en gaat, net als staartbijten, met nadelen gepaard. Om welzijnsredenen wil de EU couperen ook volledig zien verdwijnen. In deze rubriek worden enkele mogelijkheden tot omgevingsverrijking aangereikt. Bovendien wordt er dieper ingegaan op het thema ‘onverdoofde castratie’ en worden mogelijke alternatieven toegelicht.
-
De brochure 'Praktische richtsnoeren voor het bepalen van de geschiktheid voor vervoer van varkens' helpt u om de Europese wetgeving omtrent het vervoer aan de hand van algemene richtlijnen in de praktijk toe te passen. Het eerste deel van deze brochure omvat de Europese regelgeving omtrent vervoer. In het tweede en derde deel worden de omstandigheden waarbij vervoer niet meer is toegestaan of waarbij verdere beoordeling van de dieren nodig is, aan de hand van enkele praktijkvoorbeelden uitgelegd.
-
De Europese commissie organiseerde van dinsdag 28 november tot 30 november een driedaagse evenement waarbij belangrijke inzichten gedeeld werden door EU experts in verband met het houden van varkens met intacte staarten.
Tijdens dit event werd er dieper ingegaan op de risicofactoren die gepaard gaan met staartbijten en de gevolgen hiervan omtrent dierenwelzijn. Aan de hand van case studies werden goede praktijken voor het houden van varkens met intacte staarten aangereikt. Verder werd de focus gelegd op het aanreiken van toekomstgerichte oplossingen.
Bekijk hier de presentaties en filmpjes:
-
Hoewel in er in de meeste EU-lidstaten routinematig gecoupeerd wordt, stelt de welzijnsregelgeving dat het couperen van staarten niet als standaardmaatregel mag worden uitgevoerd. Toch wordt er in bepaalde landen, zoals Zweden niet (meer) gecoupeerd zonder dat staartbijten als een groot probleem wordt ervaren.
Het artikel ‘Varkens houden zonder staartcouperen?! - deel 1’ (pdf) (2016) schetst de Zweedse varkenssector, de welzijnswetgeving en hun aanpak om staartbijten te voorkomen.
Het artikel ‘Varkens houden zonder staartcouperen?! - deel 2’ (pdf) (2016) focust op de acties die worden ondernomen als een bijtincident zich voordoet. Ook worden de verschillen tussen Zweden en Vlaanderen aangestipt.
-
Het filmpje ‘Afleidingsmateriaal voor varkens’ toont een aantal praktische voorbeelden van omgevingsverrijking.
- Naar aanleiding van de studiedag 'Varkenshouderij: duurzaamheidsaspecten gedemonstreerd' (2014) werden de belangrijkste aanbevelingen uit het demonstratieproject op een rijtje gezet door Jos Van Thielen (Thomas More | KU Leuven) in de presentatie 'Omgevingsverrijking bij varkens om bijtletsels te voorkomen'. Vervolgens werden de aanbevelingen aangevuld met enkele resultaten uit een vervolgproject.
- Alle varkens moeten permanent over voldoende los materiaal beschikken om te onderzoeken en mee te spelen. Het doel hiervan is om de varkens een stimulerende omgeving aan te bieden om frustratiegedrag en gedragsproblemen te voorkomen. Het verrijkingsmateriaal dat voorzien wordt, blijkt niet altijd even doeltreffend om de varkens voldoende afleiding te bezorgen. Het ideale verrijkingsmateriaal is nieuw, vervormbaar, afbreekbaar, kauwbaar, geurig en eetbaar.
Om te verzekeren dat het aangeboden materiaal beter aan de eisen van de varkens voldoet zullen er vanaf 1 april 2014 enkele zaken wijzigen.
Klik hier om verder te lezen
- Om de varkenshouders te stimuleren om het couperen achterwege te laten zonder extra risico’s op staartbijten, stelde het beleidsdomein Landbouw en Visserij, in samenwerking met de dienst Dierenwelzijn van de FOD Volksgezondheid een folder ‘Staartbijten voorkomen zonder couperen’ (2013) op. Klik hier om verder te lezen.
- In de presentatie 'Reductie van pijnlijke en/of stresserende ingrepen in de eerste levensweek' (Bert Driessen; 2012) worden verschillende onderzoeken om pijnlijke en/of stresserende ingrepen in de eerste levensweek te reduceren toegelicht. De ingrepen die aan bod kwamen waren castratie, tandjes slijpen, staartjes couperen, injecties (naald versus naaldloos) toedienen en het combineren van verschillende ingrepen. De presentatie kwam aan bod tijdens de studienamiddagen 'Praktijkinformatie voor de varkenshouder 2012'.
- Gedurende het demonstratieproject 'Omgevingsverrijking bij varkens om bijtletsels te voorkomen' (2007-2009) werden een aantal proeven uitgevoerd om het effect van specifiek omgevingsverrijkend materiaal op het bijtgedrag van varkens te tonen. De omgeving van de varkens werd hiervoor verrijkt met speeltjes en voederbakken. Daarnaast werd een link tussen bijten enerzijds en het klimaat en de genetica anderzijds verduidelijkt. Tot slot kwam de problematiek van het flankbijten en al dan niet couperen van staartjes ter preventie van staartbijten aan bod. In februari 2013 startte een onderzoeksproject ‘Onderzoek naar aanpassingen van het management of verrijkingselementen ter voorkoming van staartbijtgedrag en kannibalisme bij varkens’ dat mogelijke praktijkoplossingen wil onderzoeken een aanreiken om frustratiegedrag en agressie in praktijkbedrijven te reduceren.
- De brochure 'Dierenwelzijn in de veehouderij' (Ministerie van Middenstand en Landbouw; 2000) belicht de evaluatie van het dierenwelzijn, de link tussen dierenwelzijn en huisvesting, de strategie van de distributie inzake dierenwelzijn, de ethische aspecten van dierenwelzijn en aanbevelingen voor de veehouder.
-
Op 19 mei 2017 organiseerden ILVO en Varkensloket de studiedag ‘Biggencastratie stoppen in 2018: hoe ver staan we daarmee?’. De stand van zaken binnen Europa en resultaten uit onderzoek rond het opsporen van stinkers (aan de slachtlijn), het verwerken van karkassen met berengeur, de mogelijke reductiestrategieën, de groeiprestaties en karkas-/vleeskwaliteit van intacte beren en immunocastraten, de voorkeur van de varkenshouders en de economische doorrekening werden toegelicht.
Een aantal artikels (zie hieronder) werden gepubliceerd in de vakpers. Het eerste artikel geeft een overzicht van de stand van zaken omtrent chirurgische castratie en de alternatieven. In volgende artikels wordt ingegaan op het reduceren en detecteren van berengeur, en de mogelijke impact van de alternatieven voor de sector.
De samenvattende brochure (pdf) en presentaties van de studiedag ‘Biggencastratie in 2018: hoe ver staan we daarmee?’ zijn beschikbaar via voorgaande hyperlinks.
- Zowel België als de Europese unie hebben vooropgesteld om in 2018 de castratie van mannelijke beerbiggen te stoppen. Alhoewel immunocastratie een veelbelovend alternatief blijkt voor de chirurgische castratie, blijft een grootschalige toepassing uit.
Via het ERA-NET project ‘Sustainability in pork production with immunocastration’ (SusAn; 2017-2020) willen Europese partners, waaronder ILVO, achterhalen hoe economisch rendabel het houden van immunocastraten is én hoe sociaal aanvaardbaar het is en kan worden. Meer info vindt u op de volgende webpagina.
- Het omschakelen naar het produceren van intacte beren en immunocastraten leidt tot nieuwe uitdagingen inzake vleeskwaliteit, genetica, voeding, huisvesting en bepaalde welzijnsproblemen zoals agressie en ongewenst seksueel gedrag. De COST-actie ‘Innovative approaches in pork production with entire males’ (IPEMA; 2016-2020) streeft naar een sterk netwerk om de wetenschappelijke kennis en de overdracht van kennis tussen wetenschap en industrie te verhogen.
- Het demoproject ‘Afmesten van intacte beren en immunocastraten’ informeert varkenshouders over het houden van intacte beren en immunocastraten.
- De presentaties ‘Selectie tegen berengeur als duurzaam alternatief voor castratie van biggen’ (Marijke Aluwé; 2012) en ‘Selectie tegen berengeur als duurzaam alternatief voor castratie van biggen’ (Alice Van den Broeke; 2012) belichten de genetische aspecten van berengeur en de invloed van het MC4R gen op de zoötechnische prestaties, karkas- en vleeskwaliteit, en gedrag en dierenwelzijn.
- De brochure CASPRAK 'Vergelijkende studie op praktijkbedrijven van alternatieven voor onverdoofde castratie van beerbiggen' (ILVO; 2012) werd voorgesteld tijdens de studiedag ‘Beren castreren? De alternatieven onder het mes’ (juni 2012). De praktische en economische haalbaarheid van de alternatieven werd nagegaan. Eveneens werden de houdingen en de ervaringen van de Vlaamse en CASPRAK-varkenshouders ten aanzien van de alternatieven geëvalueerd. De doelstellingen en de aangewende alternatieven voor onverdoofde castratie binnen het CASPRAK-project werden toegelicht in de presentatie 'Inleiding CASPRAK-project' (Frank Tuyttens; 2012), waarna de methodiek en resultaten van de verschillende methodes werden besproken en vergeleken in de presentatie 'CASPRAK: vergelijkende studie op praktijkbedrijven van op korte termijn implementeerbare alternatieven voor onverdoofde chirurgische castratie' (Marijke Aluwé; 2012).
- De technische brochure 'Alternatieven voor onverdoofde chirurgische castratie bij biggen' (Vlaamse overheid - Beleidsdomein Landbouw en Visserij; 2012) geeft de varkenshouder praktische informatie en toepassingsprotocols over de alternatieven van onverdoofde chirurgische castratie.
- In de presentatie 'Praktijkstudie van alternatieven voor onverdoofde castratie' (Karolien Langendries, Marijke Aluwé, Frank Tuyttens, Daniël De Brabander en Sam Millet; 2009) wordt de studie voorgesteld waarin 4 alternatieve methodes voor onverdoofde chirurgische castratie worden geëvalueerd. De presentatie kwam aan bod tijdens de studiedag ‘Castratie van biggen’ (juni 2009). De resultaten en conclusies bekomen tijdens deze studie, kunnen worden geraadpleegd in de brochure 'CASPRAK Vergelijkende studie op praktijkbedrijven van alternatieven voor onverdoofde castratie van beerbiggen' (ILVO; 2012).
- De presentatie 'Onverdoofde chirurgische castratie van biggen: alternatieven en stand van zaken' (Marijke Aluwé; 2010) geeft een stand van zaken aangaande de alternatieven van onverdoofde chirurgische castratie van biggen anno 2010. Deze presentatie werd gegeven tijdens de studienamiddagen ‘Praktijkinformatie voor de varkenshouder 2010’.
- Tijdens de studiedag ‘Castratie van biggen: afgerond en opgestart ILVO-onderzoek’ (juni 2009) kwamen een aantal presentaties aan bod aangaande de bevraging over castratie en alternatieven. Een eerste presentatie 'Bevraging over praktijk van castreren in Vlaanderen' (Pieter-Jan Delbeke; 2009) geeft de resultaten uit een enquête bij varkenshouders weer, omtrent het toepassen van castratie. Een tweede presentatie 'Bevraging over praktijk van castreren in Europa' (Frank Tuyttens; 2009) geeft de stand van zaken in de Europese context weer. In een volgende presentatie 'Bevraging over houding Europese belangengroepen m.b.t. tot castratie van biggen en alternatieven' (Frank Tuyttens; 2009) werd naar de mening van verscheidene belangengroepen (o.a. varkenshouders, voederfirma's, slachthuizen, vleesindustrie, dierenwelzijnsorganisaties, dierenartsen en overheid) gepeild. Daarnaast werden Vlaamse varkenshouders bevraagd naar hun houding ten opzichte van chirurgische castratie zonder verdoving en alternatieven in de volgende presentatie (Benedicte Verhille; 2009). Eén van de mogelijke alternatieven van onverdoofde castratie is de immunocastratie van beerbiggen. Daarom werd in een volgende presentatie 'Bevraging Vlaamse consumenten over immunocastratie' (Frank Tuyttens; 2009) naar de mening van de Vlaamse consument gevraagd. Als een volgend alternatief voor castratie werden de 'Perspectieven voor de opfok en afzet van intacte beren' (Sofie Isebaert, Suzy Van Gansbeke, Marijke Aluwé en Daniël De Brabander; 2009) besproken. De 'Zoötechnische resultaten bij beren, bargen en immunogecastreerde varkens' (Sam Millet, Kwinten Gielkens, Daniël De Brabander en Geert Janssens; 2009) werden vergeleken.
- De presentatie 'Alternatieven voor onverdoofde biggencastratie' (Tamara Vandersmissen; 2008) belicht de mogelijke alternatieven ter vervanging van de onverdoofde biggencastratie in België en buurlanden. In een tweede presentatie 'CO2-verdoving als alternatief voor onverdoofde biggencastratie' (Bert Driessen; 2008) wordt de mogelijkheid van verdoofde castratie met CO2 besproken. De presentaties kwamen aan bod tijdens de studiedagen ‘Praktijkinformatie voor de varkenshouder 2008’.
- Tijdens de demodagen 'Overtallige biggen: Hoe ALLE biggen in de vleesvarkensstal krijgen' (2012) werden in een presentatie de resultaten van een 'Enquête gehouden bij Vlaamse zeugenhouders' besproken (Hanne Vandenberghe en Dirk Fremaut; 2012). In de enquête werd gevraagd naar de bedrijfsspecificaties zoals het gebruik van meerwekensystemen, type zeug, technische kengetallen en opfoksystemen. In een volgende 'presentatie' en 'tekst' wordt aandacht geschonken aan het verleggen van biggen, alternerend laten zuigen en het gebruik van pleegzeugen. U kan het verslag van de demodagen nalezen.
- Voor de opfok van de overtallige biggen worden verschillende maatregelen, zoals verleggen, bijvoederen, pleegzeugen, voorspenen en alternerend zogen toegepast. Het is belangrijk om de kleine biggen binnen de eerste vijf dagen na de geboorte te ondersteunen. De aandachtspunten van elke strategie worden in de presentatie ‘Maatregelen in de kraamstal i.f.v. maximale overleving van de biggen’ (Sarah De Smet; 2012) besproken. Het verslag van de studienamiddag kan u nalezen via deze link.
- In de presentatie 'Te veel doodgeboren biggen is een probleem, is te veel levend geboren biggen dat ook? (Jeroen Degroote; 2012) wordt beschreven wat IUGR biggen zijn. Daarnaast worden enkele opfokmaatregelen, die na het werpen kunnen worden toegepast om IUGR biggen te redden, toegelicht. De presentatie kwam aan bod tijdens de studiedagen in het kader van het demonstratieproject ‘Doodgeboren biggen en uitval bij de biggen op het moderne varkensbedrijf’.
Checklists worden door het FAVV gebruikt bij het uitvoeren van inspecties.
- Als een varken geen noodslachting mag ondergaan in tegenstelling tot een rund, wat gebeurt er dan met een varken op een varkensbedrijf? Hiermee bedoel ik het volgende: wat als een varken een poot breekt of iets ernstig krijgt, is het aan de boer verplicht een dierenarts op te roepen om het dier te euthanaseren of mag een boer dit zelf doen? Lees het antwoord op de vraag na.
- Ik heb gehoord dat er recente veranderingen op til zijn in de types omgevingsverrijkend materiaal die mogen worden gebruikt. Is het verstrekken van omgevingsverrijkend materiaal verplicht voor de verschillende diergroepen (kraamhokken, biggenbatterij, vleesvarkensstal, dekafdeling en drachtafdeling)? Waaraan moet goed afleidingsmateriaal voldoen? En wat bij controles door het FAVV? Lees het antwoord op de vraag na.
- Ik dacht dat in de nabije toekomst het couperen van biggenstaarten verboden zou worden, maar ik vind hierover geen informatie op internet (enkel over het verbod op het routinematig couperen). Klopt dit wel, en zo ja wanneer gaat dit in voege? U kan het antwoord op deze vraag nalezen.
- Is het staartbijtprobleem even groot bij fokzeugen dan bij vleesvarkens? En wat zijn de risicofactoren voor het voorkomen van staartbijtproblemen? U kan het antwoord op deze vraag nalezen.
- Voor de opfok van moederloze biggen heb ik weet van een kunstzeug die wordt gebruikt. Na het uitdoseren maakt het apparaat een knorrend geluid zoals de zeug dit doet om de biggen te lokken. Wordt dit systeem nog gebruikt? Zijn er alternatieven voor de opfok van overtallige biggen? Zijn er verschillen in de groei tussen biggen die door de zeug worden grootgebracht of deze die kunstmelk krijgen? U kan het antwoord op deze vraag nalezen.